HAARLEM - Van 31 januari tot en met 27 april 2025 is Brongebouw – Opkomst en ondergang van een Haarlems kuuroord te zien in Verwey Museum Haarlem. Deze kleine, maar bijzondere tentoonstelling vertelt het verhaal van het Brongebouw en de Hollandia Bron. Eind negentiende eeuw koesterde Haarlem grootse ambities om een kuuroord op te richten met het heilzame bronwater uit Vijfhuizen, ontdekt in 1854. Dit ijzerrijke water werd via een pijpleiding naar Haarlem vervoerd, waar in 1895 een luxe Brongebouw werd geopend met een drinkhal en badhuis. Ondanks de hoge verwachtingen liep het project stuk door verschillende tegenslagen, waardoor het Brongebouw uiteindelijk in verval raakte en gesloopt werd.

Haarlem als kuuroord

De bron, later de Hollandia Bron genoemd, werd in 1854 bij een boerderij in Vijfhuizen ontdekt, waar het water jarenlang ongebruikt in een sloot stroomde. De belangstelling voor het water ontstond pas toen een apotheker de geneeskrachtige eigenschappen ervan ontdekte, waaronder het vermogen om aandoeningen zoals bloedarmoede en vetzucht te verlichten. Omdat Vijfhuizen zelf geen plannen met de bron had, werd het ijzerrijke water via een pijpleiding naar de stad Haarlem vervoerd, die een ambitieus kuuroord wilde realiseren.

Het Brongebouw

In 1895 werd het Brongebouw met drinkhal geopend in het Frederikspark. De drinkhal was een populaire plek waar bezoekers het heilzame water konden drinken. In de Badhuisstraat opende een badhuis waar bezoekers terechtkonden voor diverse kuren, zoals modder- en zoutbaden, en zelfs elektrische behandelingen. Toch bleek de ambitie van Haarlem als kuuroord al snel te groot voor de realiteit. Een onregelmatige aanvoer van het bronwater door de roestige pijpleiding en het ontbreken van overnachtingsmogelijkheden droegen onder andere bij aan het mislukken van het project. Het Brongebouw werd vervolgens nog gebruikt als cultureel centrum voor concerten en tentoonstellingen, maar raakte uiteindelijk in verval. In 1932 werd het Brongebouw gesloopt.

Documentaire ‘Het beste water ter wereld’

Deze tentoonstelling is ontwikkeld in samenwerking met Stichting Meerdoc en maakt deel uit van het project ‘Het beste water ter wereld’. Voor dit project is een documentaire gemaakt, die op vrijdag 14 februari 2025 om 20:00 uur in première gaat in Filmhuis Cpunt in Nieuw-Vennep. Meer informatie over dit project is te vinden op de website van Stichting Meerdoc: www.meerdoc.nl/project-bron/. De verkorte versie van de documentaire is te zien in de tentoonstelling.


De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door het Cultuurstimuleringsfonds Haarlem, Stichting Meerdoc, Noord-Hollands Archief, alle vrijwilligers en bruikleengevers.