HAARLEM - De rechtbank heeft uitspraak gedaan in twee zaken die waren aangespannen door Pro Life Heemstede en Verein Donum Domini. Zij zijn het niet eens met de door de burgemeester opgelegde beperkingen aan hun demonstraties bij Abortuskliniek Beahuis & Bloemenhovekliniek. De rechtbank oordeelt in beide zaken verschillend. De burgemeester mocht aan de demonstraties van Pro Life Heemstede geen beperkingen opleggen. De demonstraties van Verein Donum Domini mocht de burgemeester wel beperken tot één demonstratievak, maar het verplaatsen van dat vak naar de Herenweg vindt de rechtbank disproportioneel en mocht daarom niet.


Waar gaan de zaken over?

Het gaat in deze zaken om de vraag of de burgemeester het recht om te demonstreren mocht beperken tot het aanwijzen van één demonstratievak aan de achterzijde van de abortuskliniek. Het gaat in de zaak van Donum Domini ook nog over de verplaatsing van dit demonstratievak naar de overzijde van de Herenweg.

Verein Donum Domini meldde bij de gemeente Haarlem dat zij op een aantal dagen in 2021 wilden demonstreren bij de abortuskliniek in Haarlem. De burgemeester heeft de aangemelde betogingen toegestaan, maar daarbij een vak aangewezen van waaruit de demonstatie moest plaatsvinden. De betogers mogen dit vak niet verlaten tijdens de demonstratie. De burgemeester heeft deze beslissing genomen om wanordelijkheden te voorkomen. De aanleiding was een onderzoek van gemeenteambtenaren eind 2020. Zij hadden vastgesteld dat betogers van Verein Donum Domini bezoekers van de abortuskliniek bleven aanspreken, ook als werd aangegeven dat dit niet gewenst was. Ook achtervolgden zij een bezoekster van de abortuskliniek.

In september 2021 verplaatste de burgemeester het demonstratievak voor Verein Donum Domini naar de Herenweg. De aanleiding van de verplaatsing van het demonstratievak was een klacht van een bezoekster van de kliniek. Zij gaf aan dat zij op een hinderlijke en intimiderende manier was benaderd door betogers, dat de betogers tot de ingang van de kliniek met haar meeliepen en dat zij haar, ondanks dat zij had aangegeven hier geen prijs op te stellen, indringend toespraken.

Ook Pro Life Heemstede meldde dat zij wilde demonstreren op een aantal dagen in 2021. Zij kregen het demonstratievak aan de Claus Sluterweg bij de achteringang toegewezen, vanwege de aangekondigde tegendemonstraties. Ook wilde de burgemeester met het aanwijzen van dit demonstratievak voorkomen dat de persoonlijke levenssfeer van de bezoekers van de kliniek onvoldoende geëerbiedigd zouden worden en dat bezoekers onevenredig gehinderd zouden worden in hun vrijheid voor het recht op abortus.

Oordeel rechtbank

De burgemeester mag voorschriften en beperkingen stellen aan een betoging of demonstratie. Dit mag alleen om de gezondheid te beschermen, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. In deze zaken heeft de burgemeester beperkingen gesteld om wanordelijkheden te voorkomen. De vraag wat wanordelijkheden zijn heeft de rechtbank beantwoord in de uitspraken en leidt in deze zaken tot verschillende uitkomsten.

De rechtbank is van oordeel dat de burgemeester in dit geval beperkingen mocht stellen aan de demonstraties van Verein Donum Domini om wanordelijkheden te voorkomen. Volgens de rechtbank volgt uit het onderzoek van de gemeenteambtenaren dat de wijze waarop de betogers de bezoekers van de abortuskliniek benaderen de grens van het toelaatbare overschrijdt. De mate van indringendheid en vastberadenheid waarmee betogers proberen bezoekers van de abortuskliniek persoonlijk aan te spreken op ethische kwesties, hen achternalopen en hen naroepen met als doel het gesprek voort te zetten, ook nadat is aangegeven dat daar geen prijs op wordt gesteld, maakt naar het oordeel van de rechtbank dat door het gedrag van de betogers sprake is van wanordelijkheden. De rechtbank vindt daarom dat de burgemeester kon besluiten dat de betogers alleen vanuit één demonstratievak mochten demonstreren.

Met de mogelijkheid om vanuit het demonstratievak aan de achterzijde van de abortuskliniek aan de Claus Sluterweg te betogen wordt voldoende recht gedaan aan het demonstratierecht. Deze ingang ligt bij de parkeergelegenheid van de kliniek en wordt veel gebruikt door de bezoekers van de kliniek. Met de verplaatsing van het demonstratievak naar overkant van de Herenweg wordt het demonstratierecht te veel beperkt. Deze locatie ligt namelijk op een plek waar vrijwel geen bezoekers langskomen en er ligt ook een drukke verkeersweg tussen het demonstratievak en de abortuskliniek. Een enkele klacht van een bezoeker is onvoldoende om het recht om de demonstreren nog verder te beperken.

De door de burgemeester opgelegde beperkingen aan de demonstraties van Pro Life Heemstede vindt de rechtbank niet gerechtvaardigd, omdat er geen reden was om aan te nemen dat hun demonstraties zouden leiden tot wanordelijkheden. Anders dan in de zaak van Verein Donum Domini is het gedrag van de betogers van Pro Life Heemstede geen aanleiding geweest voor het instellen van de beperkingen. Er zijn namelijk geen observaties of klachten over hen bekend. De tegendemonstraties vonden op andere data plaats dan de aangekondigde demonstraties van Pro Life Heemstede. Dit kon dus geen reden zijn voor de beperking.

Omdat er verder geen andere redenen naar voren waren gebracht heeft de burgemeester niet goed gemotiveerd waarom Pro Life Heemstede de demonstraties moest beperken tot één demonstratievak en dus kon het besluit van de burgemeester niet in stand blijven. Deze uitspraak betekent niet dat de burgemeester aan betogingen van Pro Life Heemstede in de toekomst geen beperkingen mag verbinden. Wel moet de burgemeester dan beter motiveren waarom beperkingen nodig zijn om wanordelijkheden te voorkomen.